Jannes wordt geboren in Driesum. Z’n vader is daar hoofdonderwijzer. Op de kleuterschool kan Jannes al dammen, lezen, rekenen en schrijven. Dondert vaak van de trap af. Fietst keihard tegen een stilstaande trekker. Altijd kapotte kleren en in zijn nadeel uitvallende knokpartijen. Een tik op de broek, een donderpreek: het maakt Jannes niet echt van streek. Voor straf naar zolder of wat dan ook: Jannes houdt zich Oost-indisch doof. Dag in, dag uit kwelt Jannes z’n ouders met z’n koppigheid. Grenzen zijn er om te overschrijden en voor spijt heeft Jannes echt geen tijd. Ja het is een speciaal geval: Jannes van der Wal.

Tijdens z’n gymnasiumtijd raakt Jannes geobsedeerd door het dammen Jannes zegt: ‘Een mens wordt geboren en een mens gaat dood.’ Daar tussenin bestaat er de mogelijkheid om te dammen, te dammen, te dammen de hele tijd.’ Jannes wil de beste worden maar hij weet: ik ben geen natuurtalent. Ik ben geen Wiersma of Sijbrands, ik zal het moeten hebben van mijn inzet. Op zijn achttiende verhuist Jannes naar de stad Groningen. Officieel voor een studie wiskunde maar in de praktijk voor een studie dammen. Ja het is een speciaal geval: Jannes van der Wal.

In een vervallen jaren 30-pand waarin hij een kamer huurt, verdiept hij zich de godganse dag in de damliteratuur. De vloerbedekking in de gang bestaat uit kranten en brieven. In de kleine woonkamer lijkt de slag bij Waterloo te zijn uitgevochten. Jannes is niet de knapste, heel erg klein en ook nog verlegen. Maar praters kom je in de damwereld ook heel weinig tegen. Jannes zegt: ‘Als dammer praat je niet, je gebruikt alleen je hoofd. Je gaat hooguit naar de bakker en dan zeg je “Een brood”.’ Ja het is een speciaal geval: Jannes van der Wal.

Zijn hoofd boven een dambord. In de woonkamer komt weinig zonlicht. Zijn warrige bosje haar piekt langs het bleke, pokdalige gezicht met daarop een grote kapotte bril. Hij doet alleen wat hij zelf wil. In zijn hoofd is alleen maar plek voor dammen en soms voor een vrouwenbil. Door zijn volstrekte toewijding aan het damspel, dag en nacht, vindt hij aansluiting bij de wereldtop en grijpt Jannes de macht. In negentientweeëntachtig wordt de kleine man wereldkampioen. Na zijn toernooi in Sao Paulo is Jannes opeens beroemd. Ja het is een speciaal geval: Jannes van der Wal.

Na zijn wereldtitel is hij te gast in de tv-show van Mies Bouwman. Op haar vraag ‘Hoe oud ben je Jannes?’ zwijgt Jannes minutenlang. Het enige wat hij doet is grijnzen en een slokje water nemen. Mies begint te giechelen, maar een antwoord heeft ze nooit gekregen. Jannes ging er van uit dat zo’n tv-redactie zich heel goed voorbereid. En dat Mies Bouwman hem daarom niet hoefde te vragen naar zijn leeftijd. De eenvoudige formulering van Mies hinderde Jannes ook en daarom raakte de wereldkampioen innerlijk van de kook. Ja het is een speciaal geval: Jannes van der Wal.

Iedereen in het land heeft het over Jannes z’n gedrag bij Mies Bouwman. Hij heeft zich laten kennen als een volstrekt authentieke persoon, óf als iemand die niet schroomt zichzelf neer te zetten als rare snijboon. Hilversum ziet daar wel brood in Jannes ook, want hij heeft geen uitkering. Van dammen kun je niet leven, Jannes weet wat hij moet doen. Hij speelt voortaan de rol van pias in ruil voor poen. Hij draaft op in vele televisie- en radioprogramma’s. Hij is te zien bij goochelacts modereportages en playbackshows. Ja het is een speciaal geval: Jannes van der Wal.

Het interview met Mies is een keerpunt: alles komt op Jannes af. Hij heeft rust nodig om te bedenken wat hij wil na zijn kampioenschap. Maar elke dag is er wel een journalist om zijn uitspraken te noteren. Hij kan zich niet meer op straat vertonen zonder herkend te worden. ‘U moet weten dat wereldkampioen zijn op zich niks inhoudt,’ zegt Jannes in het radioprogramma van Barend en van Dorp. ‘Wereldkampioen worden was mijn droom na jarenlang hard studeren. Maar nu ik het ben geworden, merk ik dat ik niet gelukkig ben.’ Ja het is een speciaal geval: Jannes van der Wal.

Door het bereiken van zijn ideaal raakt Jannes geestelijk ontspoord. Op een avond gaat hij tekeer tegen twee agenten. Hij slaat volledig door. Jannes wordt gedwongen opgenomen in een psychiatrische inrichting. Ze weten daar geen raad met hem. Na 3 weken wordt hij vervroegd ontslagen. Op een herfstdag wordt Jannes gearresteerd op verdenking van aanranding van een jonge verkoopster in een snoepwinkel te Groningen. Meer dan een nogal onbeholpen poging om de aandacht te trekken van het vakkenvullende meisje bleek het incident niet te behelzen. Ja het is een speciaal geval: Jannes van der Wal.

Jannes moet z’n WK-titel verdedigen in een match tegen Harm Wiersma. Hij zegt: ‘Het is mijn plan om twintig keer remise te spelen. Want als dat lukt mag ik gewoon mijn titel behouden. Het druist tegen m’n karakter in maar van Wiersma kan ik niet winnen.’ Na dertien keer remise komt Jannes in ernstige tijdnood. Wiersma wint de partij en Jannes moet nu wel op winst gaan spelen. Maar wat Jannes ook probeert. Het lukt hem niet te winnen. Na nog zes remises sleept Wiersma zijn WK-titel binnen. Ja dat is een sneu geval voor Jannes van der Wal.

Jannes vindt dammen steeds minder leuk vanwege de vele remises. Hij stort zich op het schaken en bridge in denksportcafé de Evenaar. Sommige journalisten klagen dat Jannes zo moeilijk te bereiken is. Jannes zegt dan: ‘Of ik ben thuis of in de Evenaar of onderweg.’
Jannes zegt: ‘Ik kan vrouwelijk gezelschap heel goed verdragen. En over hun aandacht heb ik door mijn bekendheid ook niet te klagen. Maar een echte relatie met een vrouw zal denk ik nooit lukken. In mijn hoofd draait het vooral om damstenen en schaakstukken.’ Ja het is een speciaal geval: Jannes van der Wal.

Bijna elke ochtend om een uur of vijf strompelt Jannes naar huis en slaapt dan tot het begin van de middag zijn verdiende roes uit.
In ’86 verspeelt hij in de trein de nationale damtitel. Hij valt in slaap om veel later weer bij het vertrekpunt wakker te worden. De jaren verstrijken, maar van de denksport blijft Jannes bezeten. Hij doet alles om maar te winnen want aan verliezen heeft hij een bloedhekel. Op negenendertigjarige leeftijd krijgt Jannes de ziekte van Hodgkin. Zijn geest en lichaam zijn helemaal gesloopt binnen twee maanden.

Slechts enkele vrienden weten hiervan maar zij laten niets uitlekken. Zo kan Jannes, buiten de media om vroeg in de morgen rustig sterven. In de overlijdensadvertentie van Jannes zijn familie staat geschreven: ‘Deze wedstrijd kon hij niet winnen. We zullen hem niet vergeten.’ Op de crematie van Jannes heeft menigeen de tranen in de ogen. Iedereen beseft: iemand zoals Jannes zal er nooit meer komen. Jannes z’n vader neem het woord en zegt: ‘Jannes is nu gestorven, maar hij heeft geleefd en het is niet voor niets geweest.’ Ja het was een speciaal geval: Jannes van der Wal. Jannes.

© All rights reserved